Emulgatory — czym są, do czego służą, przykłady

Emulgatory to związki chemiczne, które wyróżnia zdolność do łączenia dwóch płynów, które się nie mieszają – np. oleju i wody. Są one niezbędne wszędzie tam, gdzie potrzebne jest przygotowanie emulsji, od kuchni przemysłowej po laboratoria kosmetyczne.

W praktyce pozwalają uzyskać stabilną mieszankę, poprawić konsystencję i trwałość produktów, a także zapewnić oczekiwane właściwości chemiczne. Jak działają emulgatory, jakie są ich typy i gdzie znajdują one zastosowanie?

Emulgator – co to jest?

Nazwa „emulgator” odnosi się do substancji powierzchniowo czynnych, których molekuły mają część hydrofilową i część lipofilową. Dzięki temu cząsteczki emulgatora ustawiają się na granicy faz. To z kolei prowadzi do obniżenia napięcia powierzchniowego i stworzenia warstwy ochronnej między olejem a wodą. W rezultacie pozwala to utworzyć emulsję typu olej w wodzie (O/W) lub woda w oleju (W/O).

Emulgatory są stosowane w szerokim zakresie produktów – ze strony konsumentów są najczęściej kojarzone z produktami spożywczymi i kosmetycznymi. Można je znaleźć np. w składzie margaryny, majonezu, kremów, balsamów czy produktów do pielęgnacji włosów. Dobór emulgatora ma spory wpływ na późniejsze użytkowanie – zarówno na stabilizację emulsji, trwałość i jej właściwości sensoryczne, jak i na bezpieczeństwo żywności oraz kosmetyków.

Naturalne emulgatory – z czego powstają?

Dostępnie obecnie emulgatory można podzielić m.in. ze względu na źródło pochodzenia. W tym przypadku wyróżniamy syntetyczne emulgatory, które powstają jako wynik procesów chemicznych, jak również emulgatory naturalne, pozyskiwane bezpośrednio z surowców roślinnych lub zwierzęcych. Do tej grupy zaliczają się substancje takie jak lecytyna, guma arabska, guma ksantanowa czy guma guar. Naturalne emulgatory cieszą się szczególnie dużym zainteresowaniem w produkcji żywności dla konsumentów, którzy preferują produkty na bazie naturalnych składników.

Najczęściej wybierane rozwiązania obejmują lecytynę (z żółtek jaj, soi lub nasion słonecznika), białka roślinne i związki pozyskiwane z alg morskich. Naturalne emulgatory mogą mieć różne właściwości – jedne nadają strukturę i lepkość, podczas gdy inne poprawiają trwałość emulsji i zachowują stabilność w szerokim zakresie pH.

Zastosowanie emulgatorów w przemyśle spożywczym

Zarówno syntetyczne, jak i naturalne emulgatory spożywcze to częsty widok w składnikach produktów żywnościowych. Można je znaleźć m.in. w margarynach, majonezach, produktach mlecznych czy lodach. Najczęściej stosuje się diglicerydy kwasów tłuszczowych, estry poliglicerolu i monostearynian glicerolu, które służą jako dodatki poprawiające teksturę i trwałość. W produktach mlecznych emulgator ma dodatkową rolę – jego zadaniem jest poprawa homogenizacji tłuszczu.

W produkcji piekarniczej środki tego typu mają z kolei wpływ na właściwości ciasta i świeżość. Warto zaznaczyć, że w przemyśle spożywczym niezwykle istotną kwestią jest bezpieczeństwo stosowanych składników. Emulgatory powinny być zawsze dokładnie oznaczone, używane w odpowiednich ilościach i w zgodzie z obowiązującymi przepisami – tylko w ten sposób można zminimalizować ryzyko niepożądanych skutków zdrowotnych. Przejrzysta polityka w kwestii emulgatorów może być także pomocna w zdobyciu lub zatrzymaniu świadomych klientów.

Jak działają emulgatory?

Aby w pełni zrozumieć funkcję i zastosowanie emulgatorów, warto także dowiedzieć się, jak pracują związki z tej grupy.

Molekuły emulgatora umieszczają się na granicy faz, tworząc tym samym cienką membranę, która zapobiega koalescencji kropelek oleju. To sprawia, że emulsja może utrzymać stabilną strukturę przez bardzo długi czas. Nie jest to jednak ich jedyna funkcja. Niektóre emulgatory mogą działać także jako stabilizatory – tworzą żele lub zwiększają lepkość fazy wodnej, co dodatkowo hamuje ruch kropelek.

W połączeniu z innymi substancjami można uzyskać ponadto lepszą teksturę, mniejsze oddzielanie się faz i jeszcze wyższą trwałość. Dla bezpieczeństwa i jakości produkcji ważne jest także zrozumienie, jak molekuły emulgatorów zachowują się w konkretnych formułach.

Emulgatory na bazie kwasów tłuszczowych – co warto wiedzieć?

Skład chemiczny wielu emulgatorów opiera się na pochodnych kwasów tłuszczowych. Do przykładów należą diglicerydy kwasów tłuszczowych i estry. Związki te powstają przez estryfikację glicerolu lub innych alkoholów tłuszczowych, oferując różne właściwości emulgujące w zależności od długości łańcucha i stopnia nasycenia. Kwasy tłuszczowe używane w emulgatorach mogą pochodzić z olejów roślinnych lub tłuszczów przemysłowych. Ich pochodzenie i jakość wpływają na smak, trwałość i profil bezpieczeństwa produktu. W praktyce dobór odpowiedniego emulgatora kwasów tłuszczowych pozwala osiągnąć określone cechy – zależnie od tego, czy potrzebna jest np. stabilna emulsja, czy specyficzna konsystencja margaryny lub kremu.

Jakie emulgatory stosowane są w przemyśle i sektorze kosmetycznym?

Emulgatory stosowane w przemyśle i kosmetyce można podzielić na syntetyczne emulgatory i emulgatory naturalne. Do najszerszej wykorzystywanych opcji należą m.in. wspomniane już lecytyna, diglicerydy i estry. Warto zwrócić uwagę także na alkohol cetylowy, który działa jako emolient i współemulgator, poprawiając konsystencję kremu. Ostateczny wybór również tutaj zależy od przeznaczenia produktu, ale spore znaczenie mają także wymagania dotyczące bezpieczeństwa i etykietowania oraz oczekiwania konsumentów.

Alkohol cetylowy to przykład substancji często używanej do kosmetyków DIY jako środek zagęszczający i stabilizujący emulsję. W przeciwieństwie do innych alkoholi nie ma działania wysuszającego – jest bardziej tłusty, dzięki czemu zmiękcza skórę i wspomaga tworzenie gładkiej konsystencji. W domowych formułach można zatem dzięki niemu uzyskać kremy o odpowiedniej konsystencji i stabilności. Należy jednak pamiętać, że nawet substancje uważane za bezpieczne mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób wrażliwych – dlatego istotne jest stosowanie odpowiednich ilości i dokładne testowanie.

Alkohol cetylowy, monostearynian glicerolu i inne – polecane emulgatory do kosmetyków DIY

Tworząc kosmetyki DIY, warto wybierać produkty znane i sprawdzone. To m.in. lecytyna, alkohol cetylowy i monostearynian glicerolu. Podczas przygotowywania substancji ważne jest zrozumienie roli fazy wodnej i fazy olejowej, a także stosowanie czystych, bezpiecznych surowców. Należy także zwrócić uwagę na higienę przygotowania. Przy tworzeniu produktów do skóry trzeba ponadto obserwować potencjalne reakcje alergiczne.

Jednym z emulgatorów, na które warto zwrócić szczególną uwagę, jest także monostearynian glicerolu. To klasyczny emulgator otrzymywany z glicerolu i kwasu stearynowego. Jest szeroko stosowany w produktach spożywczych i kosmetykach jako emulgator i stabilizator. Jego zdolność do tworzenia stabilnej emulsji i pozytywny wpływ na konsystencję tłuszczów sprawiają, że znajduje zastosowanie np. w margarynach, kremach i balsamach. Związek ten często pojawia się wraz z innymi substancjami (lecytyną, diglicerydami, estrami), co wpływa na jego konsystencję, trwałość i kompatybilność z różnymi składnikami.

Nowoczesny emulgator o wyjątkowych właściwościach – surfaktant gemini GEMSUR

Nie ulega wątpliwości, że aktualnie emulgatory mają kluczowe znaczenie w produkcji żywności i kosmetyków. Ich wykorzystanie skupia się na wielu obszarach – zapewniają stabilność emulsji, wpływając przy tym również na trwałość produktów i wygodę stosowania. Zarówno emulgatory naturalne, jak i syntetyczne mają swoje miejsce w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i nie tylko. W niektórych zastosowaniach potrzebne są jednak niezawodne rozwiązania o jeszcze szerszych właściwościach.

Jednym z nich są surfaktanty gemini – specjalna kategoria surfaktantów z dwoma grupami hydrofilowymi i dwoma łańcuchami alifatycznymi. Taka budowa zapewnia lepsze działanie powierzchniowo czynne, zwiększoną skuteczność antybakteryjną, a także zdolność do tworzenia stabilniejszych struktur micelarnych. Dzięki temu również tworzenie emulsji staje się łatwiejsze, co sprawia, że surfaktanty gemini perfekcyjnie sprawdzają się jako nowoczesne, zaawansowane emulgatory. GEMSUR to jedyny surfaktant gemini dostępny na polskim